Datum: zaterdag 25 februari 2023
Tijd: 14.30 – 17.30 uur
Prijs: gratis (exclusief museumentree).
Reserveren: bestel je tickets hier (selecteer je museumentree/tijdslot en kies voor Artist Talk 14.30 uur)
Voertaal: Engels
Programma
14.30 – 15.30 uur Inloop & gelegenheid om zelfstandig de tentoonstelling te bekijken
15.30 – 16.30 uur Paneltalk met gasten
16.30 – 17.30 uur Aansluitend borrel in het café en de gelegenheid om na te praten
Wat voor impact kun je maken met een (politieke) cartoon en met beeldsatire? Op zaterdag 25 februari gaan de cartoonisten Sanaz Bagheri, Tjeerd Royaards en Jip van den Toorn onder leiding van journalist en schrijver Peter Wierenga in gesprek over de huidige stand van de beeldsatire. Hoe zien zij hun rol van cartoonist? Hoe is het om satire te bedrijven in Iran of tijdens het Naziregime in vergelijking met een open samenleving als de onze, waar richt je dan je pijlen op? Wat maakt een cartoon of tekening zo’n geschikte vorm voor maatschappijkritiek? Wat zijn de reacties op hun werk en hoe gaan zij hiermee om? Welke vraag zou jij hen over dit onderwerp willen stellen?
Helhesten: kunsttijdschrift als verzetsdaad
Deze artist talk wordt georganiseerd in het kader van de tentoonstelling Wij kussen de aarde, die tot 14 mei in het Cobra Museum te zien is. In deze tentoonstelling staat de Deense moderne kunst uit de jaren dertig en veertig van de vorige eeuw centraal en is er veel aandacht voor het Deense kunsttijdschrift Helhesten (1941-1944) en de gelijknamige kunstenaarsbeweging. Tijdens de Duitse bezetting van Denemarken vormden de tekeningen en de inhoud van het magazine een artistieke en satirische uiting van verzet tegen het naziregime. Op elke cover was het helhesten paard te vinden (hellepaard): een driebenig spookpaard uit de Scandinavische saga’s dat ’s nachts naar zieke mensen rijdt en hun dood voorspelt.
Waar dit paard normaliter op een angstaanjagende manier in beeld gebracht werd, transformeerden de Helhesten kunstenaars het dier in een knullig en lief beest. Met deze manier van satire bedrijven, verzetten zij zich tegen de Duitse verheerlijking van het Arische ras en de Germaanse cultuur. In het tijdschrift zelf werd onomwonden de nationale en internationale kunst van dat moment gepromoot, die in Denemarken nauw verbonden was met het communisme. Deze kunst werd door de bezetter als entartet gezien; kunst die niet voldoet aan de eisen van het nationaalsocialistische regime. Het uitgeven van het tijdschrift Helhesten was zo van meet af aan een niet ongevaarlijke verzetsdaad: op het uitgeven van literatuur die ‘de geest van het volk vergiftigd’ stond officieel de doodstraf. Uiteindelijk hebben de Deense kunstenaars de Tweede Wereldoorlog ongeschonden weten te doorstaan.
Ook vandaag de dag zijn satirische tekeningen en kunst over de hele wereld een belangrijke manier van verzet en commentaar. Soms gaat het om het mild bespotten van ontwikkelingen in de samenleving, soms gaat het om een uitgesproken protest tegen een onderdrukkend en gevaarlijk regime. Naar aanleiding van Helhesten gaan we met verschillende cartoonisten in gesprek over de huidige stand van de beeldsatire.
Het gesprek start om 15.30 uur maar kom gerust een uurtje eerder om de tentoonstelling te bekijken. De voertaal van de artist talk is Engels.
Sprekers
Peter Wierenga
Moderator Peter Wierenga (1971) schreef o.a. het boek Raak! Een wereldreis door de satire, waarin hij de stand van satire in verschillende culturen onderzoekt, mede aan de hand van interviews met cartoonisten uit verschillende continenten en taalgebieden. Daarnaast is hij werkzaam voor de Volkskrant als redacteur bij Opinie & Debat en schreef hij de boeken Ik brul dus ik ben (interviews met internationale denkers over populisme).
Jip van den Toorn
Jip van den Toorn (1993) is een Nederlandse illustrator. Als jongste cartoonist van de Volkskrant won ze in 2022 de Inkspotprijs voor de beste politieke tekening van het parlementaire jaar. Van den Toorn werkt onder andere voor Het Parool, Vrij Nederland en De Standaard. Ook is ze schrijver en redacteur van het satirische televisieprogramma Dit was het nieuws. In november 2022 verscheen haar boek Crisis.
Tjeerd Royaards
Tjeerd Royaards (1980) is politiek tekenaar. In Nederland worden zijn cartoons gepubliceerd in Trouw en internationaal verschijnt zijn werk met enige regelmaat in Le Monde, Courrier International en de Washington Post. In 2018 won hij de Inktspotprijs. Hij ook hoofdredacteur van Cartoon Movement, een toonaangevend internationaal platform voor politieke cartoons.
Sanaz Bagheri
Sanaz Bagheri is een Iraanse cartoonist, sinds vier jaar woonachtig in Nederland. Ze werkt onafhankelijk en is sociaal en politiek geëngageerd. Bagheri besloot zich te gaan richten op het maken van protestcartoons, vanwege de omstandigheden in haar thuisland en de strijd tegen de dictatuur in Iran. Ze maakt zich zorgen over het gebrek aan rechtvaardigheid en spreekt zich in haar werk uit tegen de schending van mensenrechten, vrouwenrechten en vrijheid van meningsuiting. Een tekening van Bagheri was te zien in de speciale Iran-editie van het satirische Franse weekblad Charlie Hebdo.